طرح تعالی در آموزش وپرورش چیست؟

مقدمه    

دیدگاه های مختلفی در مورد شیوه مدیریت مدارس وجود دارد عده ای از مدیران مدارس ریشه بسیاری از مشکلات و راه حل های مدارس را در منابع مالی ، فیزیکی و بودجه آن می دانند این افراد بیشترین توجه خود را به ورودی های سیستم مدرسه معطوف داشته و عده ای دیگر اعلام می دارند که، اگرچه توجه به منابع موجود در ورودی های سیستم از اهمیت بالایی  برخوردار است اما باید به فرایند سیستم توجه بیشتری معطوف داشت آن ها در فرایند سیستم به محتوی ، روش ها ، چگونگی  تدریس ، نحوه ی مدیریت و ارزشیابی تأکید می نمایند . مدیریت کیفیت مدار که خود محصول مدیریت فرایند محور است تلاش می کند برنامهریزی استراتژیک را وارد رفتار روزانه مدارس کند در این روش که به مشارکت همه کارکنان تأکید می شود استفاده از روش ها، ابزار و مدلهای مناسبی برای تعالی بخشیدن به کیفیت وکار مدرسه به مدیران و کارکنان پیشنهاد می گردد و لازم است مدیران و کارکنان با آموزش این شیوه ها تغییرات عمده ای را در روشهای کاری خود به وجود آورده و برنامهریزیمناسبی را برای مدرسه معمول واجرا نمایند .

 در این راستا دفتر آموزش متوسطه راهنمایی تحصیلی سعی دارد با همکاری مسئولین استانی ، مناطق و مدیران مدارس این دوره تحصیلی ضمن بهرهگیری از شیوه های مدیریت فرایند محور و مدیریت کیفیت جامع با اجرای طرح " تعالی مدیریت کیفیت مدار " در مسیر بهبود مستمر وتعالی مدیریت کیفیت در سطح مدارس گام بردارد .

 در مجموعه ی حاضر ضمن تآکید به مدیریت فرایند محور و ارائه تعریفی از مدیریت کیفیت جامع ، راه کارهایی برای دستیابی به مدیریت کیفیت مدار و ملاک های ارزیابی آن ارائه شده است . از آنجا که یکی از مراحل اجرای طرح تعالی مدیریت کیفیت مدار، انجام فرایند خود ارزیابی میباشد، لذا به منظور سهولت، هماهنگی و دستیابی به نتایج مطلوبتر ضمن ارائهی تعریفی از محورهای اصلی مورد توجه در فرایند مدیریت کیفیت، معیارها، ملاک هاو مصداق های پیشنهادی جهت استفاده در فرایند ارزیابی و بهبود مستمر ارائه می گردد .  

 تعریف ومفهوم مدیریت :    

با رشد و پیشرفت جامعه انسانی ، سازمان هایی به وجود  آمده است که افراد هر سازمان برای دست یافتن به هدف های آن فعالیت می کنند و می دانیم تامین هدف های یک سازمان بدون طرح وتنظیم برنامه های دقیق، ایجاد تشکیلات منظم و هماهنگ ورهبری وکنترل فعالیت های دسته جمعی افراد میسر نیست بنابراین می توان مدیریت را علم و هنر متشکل و هماهنگ کردن رهبری وکنترل فعالیت های دسته جمعی به منظور تامین هدف یا هدف های مشترک خاصی تعریف نمود.علمای علم مدیریت تعاریف متعددی از مدیریت بیان کرده اند که به چند تعریف اشاره می شود .  

مدیریت یعنی گردآوری اطلاعات و تنظیم آن ها در جهت انجام کارهای سازمانی یا مدیریت عبارت است از هماهنگی منابع انسانی و مادی ، در جهت دست یافتن به هدف های سازمان و در تعریف دیگر مدیریت یعنی به وجود آوردن یا تامین یک محیط مناسب ، برای افراد سازمانی درجهت هدف های سازمان می باشد .

 در مدیریت کمال مطلوب این است که بالاترین بهره از کار گرفته شود و این امر به زور امکان نخواهد داشت زیرا وفاداری ، علاقه به کار و ابتکار عمل را بازور نمی توان در افراد ایجاد کرد بطور خلاصه باید گفت مدیران موسسات مدرن امروزی با داشتن آخرین اطلاعات و تکنولوژی وقتی با انسان ها سروکار پیدا می کنند باید در درجه نخست به نیازهای آنان توجه داشته باشند تا بتوانند از ابتکار عمل آنان در بالا بردن سطح کارآیی وافزایش بازده کار موسسات استفاده کنند .  

   وظایف مدیر آموزشی  

هدف اصلی مدیریت آموزشی تسهیل و پیشبرد امر آموزش و یادگیری است که برای رسیدن به این هدف مدیران آموزشی باید وظایف زیر را انجام دهند :  

 الف - وظایف عمومی  

برنامه ریزی : عبارت است از تعیین اهداف وتدارک فعالیتها ، امکانات ووسایل برای تحقق اهداف لذا داشتن طرح وبرنامه کار هفتگی ، ماهانه وسالانه از وظایف مهم یک مدیر موفق آموزشی است .  

سازماندهی : فرا گرد سازماندهی یعنی جریان نظم وترتیب دادن به کار وفعالیت ، تقسیم و تکلیف آن به افراد به منظور انجام دادن کار وتحقق هدفهای معینی می باشد . مدیر آموزشی بدین منظور باید هماهنگی های لازم را بین افراد و واحدهای مختلف به وجود آورد .  

هدایت و رهبری : رهبری در مدیریت ، فراگرد اثر گذاری ونفوذ در رفتاراعضای سازمان برای یاری وهدایت آنها در ایفای وظایفشان است .لذا یک مدیر مدرسه باید قبل ازهرچیز یک رهبر آموزشی باشد چرا که رهبر آموزشی با برقراری ارتباط متقابل با کارکنان انگیزه کار و فعالیت را در آن ها به وجود می آورد وهمواره مشکلات وکشمکش های آنها را حل می نماید .  

نظارت و کنترل : نظارت و کنترل فراگرد ارزشیابی عملکرد فردی وسازمانی است برای آن که معلوم شود آیا هدفهای سازمان تحقق پیدا کرده یا نه . یک مدیر خوب ابتدا ملاکها وروشهای سنجش عملکرد را تعیین می کند وآنگاه برعملکردها نظارت وآنهارا اندازه گیری می کند ودر ادامه نتایج حاصله را مقایسه ودر پایان برای تصحیح عملکرد ها اقدام می نماید .  

- یکی دیگر از وظایف عمومی مدیر آموزشی برقراری ارتباط مناسب با افراد سازمان است که می بایست ضمن روشن نمودن هدف و منظور پیام، پیامها را بدون ابهام ارسال نماید و همواره قابلیت پذیرش و میزان اثرگذاری آن را از سوی مخاطبان مورد بررسی قرار دهد .  

 ب- وظایف خاص  

 برنامه آموزشی و تدریس :    

مهمترین وظیفه مدیران آموزشی هدایت جریان آموزش ویادگیری به ویژه تسهیل جریان رشد وپرورش دانش آموزان است مدیران مدارس اگر برنامه هایشان را باروشن بینی اجرا نمایند و هدف های خود را بصورت قابل فهم وعملی طرح نمایند می توانند بازده آموزشی مدارس را بهبود بخشند لذا تعریف دقیق هدفهای کلی نظام آموزشی بصورت معنی دار ، تقسیم هدفهای کلی به هدف های فرعی ، تبدلی هدف ها به هدف های عملی در کلاس به کمک معلمان ، بالا بردن روحیه کارکنان و... می تواند تغییرات چشمگیری را در بازده کار معلمان و دانش آموزان ایجاد کند علاوه براین مدیر آموزشی می بایست با ارزشیابی مستمر تدریس وفعالیت های آموزشی مدرسه میزان اثر بخشی وکارایی معلمان ومیزان تحقق هدف های آموزشی را مشخص ودر زمان های معینی از تغییر و تجدید نظر در برنامه آموزشی مدرسه استفاده کند .  

یکی دیگر از وظایف مدیران آموزشی توجه به امور دانش آموزان است مدیر مدرسه هم وظیفه ارائه خدمات اداری وسرپرستی امور دانش آموزان را به عهده دارد وهم وظیفه شناسایی توانایی ها ، علایق و نیازها و پرورش آن ها را عهده دار می باشد .  

امور کارکنان : مدیران آموزشی با بهرهگیری از شایستگی های فردی و تخصصی معلمان و راهنمایان تعلیماتی می توانند به پیشرفت فعالیت های آموزشی و بررسی و افزایش بازده مدارس کمک کنند .  

یکی دیگر از وظایف مدیران برقراری ارتباط موثر میان مدرسه واجتماع است هدف از ایجاد این رابطه ، ایجاد اعتماد متقابل ازطریق اطلاع رسانی به مردم درباره ی وضعیت کار مدارس است تا بدین وسیله حمایت آنان را برای حل وفصل مشکلات گوناگون مدارس جلب نمایند مردم باکسب آگاهی بیشتر از اهمیت آموزش وپرورش به مشارکت در سرنوشت آموزشی وتربیتی فرزندان خود تشویق می شوند مدرسه هم متقابلا" از نظرات ونیازهای مردم واجتماع مطلع می شود لذا تشکیل انجمن های اولیا ومربیان ، تشکیل شوراهای آموزشی محلی ، برقراری ارتباط با موسسات فرهنگی دینی ، اجتماعی و... ازاهمیت بسزایی برخوردار است .  

یکی دیگر از وظایف مدیران آموزشی تهیه و تدارک امکانات، تسهیلات و تجهیزات ویژه است دراین زمینه می توان به ساختمان و تاسیسات مدرسه ، زمین بازی و ورزش ، آزمایشگاه ، کتابخانه و وسایل وابزار کمک آموزشی ، میز و نیمکت - وسایل آموزشی - بهداشتی وورزشی ، تعمیر و نگهداری ساختمان و تاسیسات حرارتی وتهویه وتامین امکانات آب ، برق ، گاز ، تلفن و.... اشاره کرد .  

امور مالی واداری : ارائه خدمات آموزشی وفعالیتهای مدرسه منوط به اداره مؤثر امور وتامین منابع مالی وبودجه است بنابراین اداره مؤثر امور گوناگون مدرسه ، ثبت نام ، تقسیم کار باتوجه به شرح وظایف کارکنان ابلاغ آیین نامه ها ، بخشنامه ها ودستورالعمل ها ، نظارت بردفاتر و مدارک مدرسه و نگهداری از آنها ، تامین منابع مالی مدرسه چه از طریق دولتی یا مردمی نیز از وظایف مدیران به شمار می رود .  

 اجزا سیستم مدرسه  

 اجزا سیستم یک واحد آموزشی به چهار قسمت زیر تقسیم می شود :  

 -1 ورودی های سیستم مدرسه

 -2 فرایندهای مدرسه

 -3 خروجی های سیستم مدرسه

 -4 بازخورد  

ورودی های سیستم مدرسه عبارتند از دانش آموزان ، معلمان ، منابع فیزیک ، منابع مالی ، دانش نظری وعلمی فنی و پژوهشی  

 فرایند های مدرسه عبارتند از : تدریس ، مدیریت ، ارزشیابی ، محتوا و روش ها به سخن دیگر آنچه در حد فاصل ورود دانش آموزان به مدرسه تا خروج آنان در پایان سال تحصیلی اتفاق می افتد و از آنها فرد مورد نظر ومعطوف به هدف را می سازد فرایند نامیده می شود .  

خروجی های سیستم مدرسه هم همان دانش آموختگان وفارغ التحصیلان هستند .  

مثلا" دانش آموزان به عنوان ورودی های سیستم ، تحت آموزش قرار گرفته ودر مسیر وجریان یاددهی -یادگیری ،تغییر رفتار داده ودر پایان سال تحصیلی به مرتبه و قابلیت هایی می رسند(خروجی ) 

منظور از بازخورد رابطه ای است که بین برونداد، درونداد وفرایند، باعملیات سیستم برقرار می گردد تا براساس مقتضیات محیطی ونیازها به کار سیستم اصلاح گردیده وآن را در تعادل نگهدارد .    

دیدگاه های موجود در مدیریت آموزشی    

باتوجه به بررسی ومطالعه شیوه های مدیریت ودیدگاههای مدیران آموزشی نسبت به حل مشکلات ومعضلات واداره مدرسه به دودیدگاه مهم در زیر اشاره می شود :  

الف – برخی مدیران مدارس ریشه بسیاری از مشکلات و نیز راه حل ها را در ورودی های سیستم مدرسه می جویند آنها معتقدند که اگر ظرفیت های ورودی مدرسه ازقبیل منابع مالی ، فیزیک وپول افزایش یابد می توان همه ی تنگناها ومشکلات مدرسه راحل کرد دراین نگاه سنتی مدیریت کار وقتی خوب انجام شده که درصد قبولی از بالاترین میزان برخوردار باشد اغلب مدیران ومعلمان هم دانش آموزان را افرادی بی انگیزه وناتوان از شناخت نیازهایشان می دانند دانش آموزان هم تصور می کنند کارشان فقط حفظ مفاهیم کتابها و آوردن نمره قبولی است .

 ب - دسته دوم براین باورند که گرچه توجه به منابع موجود ومورد انتظار در ورودی های سیستم مدرسه حایز اهمیت وتاثیر بسیار است اما باتمرکز در فرآیند سیستم مدرسه وبهبود ارتقای مستمر فرایند ها همراه با تعیین استراتژی ها وراهکارهای مرتبط می توان بسیاری از حفره های آشکار و پنهان راحتی در ورودی های سیستم مدرسه بهبود بخشد و برطرف کرد .  

در مدیریت فرایند محور همه ی تلاش و هدف مدرسه و مدیر معطوف به رضایت دانش آموزان وتوسعه ی یادگیری است و تا وقتی رضایت دانشآموزان و معلمان حاصل نشده باشد در مدرسه کاری انجام نگرفته است .    

مدیریت کیفیت جامع    

قبل از اینکه مدیریت کیفیت جامع را تعریف کنیم لازم است بدانیم مدارس کیفی جامع چیست ؟  

مدارس کیفی جامع محصول مدیریت فرایند مدار ومدیریت کیفیت جامع است در این مدارس بین همه کارکنان ازجمله معلمان و دانش آموزان ارتباط مطلوبی برقرار است به معلمان ، دانش آموزان ، خانواده ها وکارکنان قدرت می دهد تا فرصت را برای توسعهی کیفیت در مدرسه درک کرده و با ابزارهای مدیریت موجبات توسعه مدرسه را فراهم میآورند. دراین مدارس همه کارکنان درغنی سازی وارتقای کیفیت مدرسه مشارکت دارند بهسازی همه ی عناصر وعوامل مدرسه ازجمله برنامه های درسی ، آموزشی ، امور پرورشی ، فوق برنامه ، منابع انسانی ارتباط با والدین وروش های ارزشیابی ، اصول ناظر بر مدارس کیفی جامع است .  

مدیریت این مدارس فرایندمدار است و تلاش میکند برنامه ریزی استراتژیک را وارد رفتار روزانه مدارس کند این مدارس به رهبران ومدیران اثر بخش نیاز دارند مدیرانی که آینده گرا بوده و دیدگاه های آینده را بررسی کرده و ایده هایی را برای تغییر پیشنهاد کنند پذیرای ایده های جدید بوده و برای دیگران به ویژه دانش آموزان و معلمان امید وخوش بینی و نشاط فراهم کنند .  

حال می توان گفت که مدیریت کیفیت جامع یک نظریه نیست بلکه یک حرکت و نهضت همگانی است، یک راه صحیح کار است که همه افراد باید در این نهضت مشارکت کنند در واقع مدیریت کیفیت جامع، روش مدیریت گروهی انجام دادن کار برای بهبود مداوم کیفیت و بهره وری قابلیت ها و استعداد های مدیریت و نیروی انسانی کار است .  

 توجه به نیازها    

پاسخ به نیازها و انتظارات دانش آموزان یکی از مسائل مهم و جدی است که باید در مدیریت مدرسه به آن توجه شود چرا که یکی از بهترین راهها برای کسب توفیق پایدار در زمینهی تعلیم وتربیت، پاسخ به انتظارات و نیازهای دانش آموزان است. دانش آموزان نیازهای متفاوتی دارند ولی اکثر آنها نیازمند کیفیت یادگیری هستند عده ای از آنها مایلند مدرسهای شاد داشته باشند و جمعی دیگر علاقمندند که از تکنولوژی روز در آموزش برخوردار شوند و تعدادی دیگر به ارتقای فردی خود میاندیشند اما همهی آنها میخواهند مدرسه ای باکیفیت و با نشاط داشته باشند و یادگیری عمیق را بهبود بخشند .  

متمرکز شدن برخواسته های دانش آموزان باعث ایجاد رضایت در دانش آموزان شده وکارکرد مدرسه مفید و یادگیری دانش آموز را عمیق و مؤثر میسازد. مدیریت فرایند محور بر دانش آموز تمرکز دارد واین کمک میکند تا مدیر مدرسه در کارهای خود مطابق اهداف برنامهریزی شده پیش رود و از حاشیه روی پرهیز نماید و همیشه منافع دانش آموز را موردتوجه قرار دهد .  

 ارتقاء مستمر کیفیت    

در مدیریت کیفیت مدار فقط به تعیین اهداف در برنامه های آموزشی ودرسی اکتفا نمی شود چرا که اهداف به تنهایی نمی توانند منجر به نتایج پایدار و قابل اعتماد شوند .  

ارتقای مستمر کیفیت مشارکت همهی مدیران، معلمان، کارشناسان، متخصصان، دانش آموزان و والدین آنها را برای ارتقا برنامهی درسی و آموزشی مدرسه با تآکید بر رضایت دانش آموزان مورد توجه قرار می دهد به عبارت دیگر ارتقای مستمر کیفیت بر مشارکت همه عوامل دست اندرکار، برای جلب رضایت دانش آموزان، تآکید بر تحول و تغییر در شناخت ، نگرش فردی وجمعی همهی کارکنان مدرسه به طور مستمر وتوجه به تکنولوژی در فرایند برنامه های مدرسه تآکید دارد . دریک مفهوم کلان، ارتقای مستمر کیفیت شامل ایجاد زیر ساخت مناسب وتیم های ارتقا برای ارتقای فرایند ها است .

آشنایی مدیران با روش ها ، ابزارها ومدل ها و بهره مندی از آن ها به طور عملی مورد انتظار است . 

از آنجایی که مدیریت کیفیت ، حرکتی است از بالا به پایین لذا مدیران باید قبل از کارکنان آموزش ببینند وبااین روش ها ،ابزار ومدلها آشنا شوند چرا که اگر مدیران شخصا" درگیر فرایند ارتقا نشوند ولو همه ی معلمان و کارکنان تحت نظر آنها در فعالیت های ارتقا مشارکت کنند، کار به جایی نخواهد رسید .  

 مشارکت همگانی درمدرسه    

مشارکت که از آن به عنوان دخالت در فرایند تصمیم گیری ها وتصمیم سازی ها یادشده است موجب افزایش بهره وری در کار ، یگانگی و افزایش اعتماد افراد به یکدیگر می شود .  

مدیریت کیفیت جامع فقط نمی تواند به قابلیت وتوانایی مدیران متکی باشد بلکه به مشارکت افراد و کارگروهی و استفاده از خرد جمعی برای بهینه سازی فرهنگ سازمانی مدرسه تآکید دارد، جو سازمانی دوستانه، حسن مناسبات وارتباطات بین نیروهای انسانی، شناخت و اعتماد مدیر از گروه وکارگروهی میتواند زمینه ساز و فراهم آورندهی آموزش وپرورش با نشاط ومؤثر در مدرسه باشد .  

مدیران مدارس باید مهارت کار گروهی در مدرسه را فراگیرند و برای ایجاد محیطی مشارکتپذیر نگرش خود رانسبت به سازماندهی کارها تغییر دهند چرا که در کار گروهی میتوان از خرد، هوش وابتکار همه ی کارکنان بهره مند شد .  

آنچه که دانستن آن میتواند راهگشا باشد روشهای فعال شدن کار گروهی درمدرسه است که می توان به نام گذاری گروه ، درک اعضای گروه از سوی رهبر گروه ، توجه به نیازهای مادی ومعنوی آنان ، محبت وصداقت ورزیدن به آنان عدم شتاب دررسیدن به نتیجه ، برداشتن گامهای آهسته ولی پیوسته ، اداره ی خوب وفعال جلسات گروه اشاره کرد .  

 چگونگی فرایند حرکت    

در مدیریت کیفیت جامع تغییر دائمی در روش مورد نظر است بطوری که این حرکت آهسته ولی پیوسته باشد و زمانی این حرکت به نتیجه میرسد که مدیر در اجرای آن مشارکت فعال و مؤثر داشته باشد .  

مدیر موفق کسی است که قبل از اجرای کار، زمینه را برای آن آماده کند برای زمینه سازی توجه به موارد زیر ضروری است : 

تغییر دادن عادت های قدیمی، حاکم کردن تفکر سیستماتیک ( توجه به کل نه به جزء ) صبور بودن ، به منافع درازمدت اندیشیدن، ازبین بردن ترس بعنوان منابع تغییر، حمایت کامل و جدی رهبر مدرسه و منطقه آموزشی، تهیه برنامه استراتژیک و راهبردی درمدرسه، گسترش رویکرد مشارکتی در مدرسه و جایگزین کردن برنامه محوری به جای موضوع محوری. علاوه برموارد فوق میبایست به نکات کلیدی دیگری در فرایند حرکت مدیریت کیفیت جامع توجه نمود از آن جمله میتوان به مشارکت مدیر مدرسه بعنوان یکی از مهمترین عوامل دست اندر کار حرکت، بالابردن وگسترش آگاهی کلیه کارکنان از موضوع ، ایجاد تغییر در نگرش کارکنان و بالا بردن مهارت های آن ها اشاره کرد. پس از زمینه سازی نوبت به تهیه برنامه ی اجرایی بهبود مدرسه میرسد :  

مرحله اول : به مطالعه موقعیتی که در آن قرار داریم می پردازیم در این مرحله ترسیم چشم انداز ، مآموریت، رسالت مدرسه ، چالش ها و نهایتاً موقعیتی که می خواهیم به آن برسیم را مورد توجه قرار می دهیم به عبارت . دیگر وضعیت موجود مدرسه و وضعیت مطلوب مدرسه شناسایی می گردد  

مرحله دوم : از طریق ابزارهای مختلف به شناسایی مشکلات پرداخته و فاصلهی بین وضعیت موجود ومطلوب را مشخص مینماییم .  

مرحله سوم : به شناسایی ، انتخاب وتحلیل فرایندهای مدرسه برای بهبود و ارتقای فرایندها می پردازیم .  

مرحله چهارم : استراتژی های بهبود مدرسه را تعیین میکنیم .  

مرحله پنجم : برای بهبودمدرسه برنامه ریزی می کنیم این برنامه ریزی شامل زمان بندی پروژه ها وفعالیت ها ، اولویتگذاری، سازماندهی و بسیج منابع وامکانات برای هرچه بهتر انجام شدن برنامه ها و... است  

در مراحل بعدی به اجرای برنامه های اجرایی و تفصیلی، ارزیابی در حین اجرای برنامه ها و نهایتاً اقدام برای برنامه ریزی مجدد و دوره ی بعدی می پردازیم .  

 ویژگی های مدیر مدرسه کیفی جامع    

پس از مشخص کردن هدفهای میانی و سالانه مدرسه نوبت به سازماندهی می رسد برای اینکار کمیته ای تحت عنوان کمیته مدیریت کیفیت جامع در مدرسه تشکیل می شود که وظیفهی آن هدایت و اشاعهی مدیریت کیفیت جامع است مدیر مدرسه به عنوان متولی اصلی فرایند بهبود در مدرسه می بایست بعنوان رییس این کمیته شخصا" فعالیت را در دست گیرد مدیر مدرسه باید دارای ویژگی های زیر باشد :  

 -1 تلاش ، فداکاری ووقت گذاری برای کار

 -2 تلاش مستمر در جهت افزایش هوش و ذکاوت خود داشتن

 -3 بخشندگی نسبت به دیگران وسخت گیری نسبت به خود داشتن

 -4 با غلبه برنفس خود ، فاتح دیگران شدن

 -5 نمونه بودن درفضیلت و عادت های پسندیده داشتن

 -6 روحیه ی مشارکت داشتن

 -7 برای اندیشه دیگران ارزش قائل شدن

 -8 دادن آزادی خطر پذیری به نیروهای کاراندیشگر واندیشمند

 -9 نظارت هوشمندانه داشتن

 -10 احساس فداکاری شدید داشتن

 -11 حضور بیشتر در کنار کارکنان داشتن

 -12 شخصیت دادن به کارکنان

 -13 کمک به دیگران تاخودشان کار را انجام دهند

 -14 تشویق همکاران به استفاده از فکر خودشان

 -15 توانایی سرمایه گذاری در انتقال فن آوری اطلاعات

 -16 روحیه نوآوری داشتن وتغییرات منطقی را پذیرفتن

 -17 اندیشه های کارکنان را بارورساختن ومشارکت دادن آنها در برنامه ریزی

 -18 به ارتقای مستمر کیفیت اندیشیدن

 -19 بینشی مبتنی برجامعیت کار داشتن  

 خلاصه آن که :    

با رشد و پیشرفت تکنولوژی وفن آوری اطلاعات، جامعه انسانی دگرگون شده و بسرعت دچار تغییر میشود این تغییرات خود به خود نیازهای جدید را نیز بوجود میآورد دست اندرکاران تعلیم وتربیت میبایست همزمان با این تغییرات برنامهریزی نمایند و خود نیز ضمن کسب اطلاعات و آگاهی های جدید به روش های مناسب و نوین آموزشی و پرورشی مجهز شوند یکی از مواردی که در امر آموزش و تربیت دانش آموزان نقش اساسی دارد فراهم آوردن وسایل و امکانات سخت افزاری و نرمافزاری است اما در زمانهای مختلف دیدگاههای افراد صاحب نظر متفاوت بوده است عدهای در مدیریت آموزش وپرورش ریشه بسیاری از مشکلات و حتی راه حلهای آن را در ورودی های سیستم مدرسه میجویند به عبارت دیگر امکانات سخت افزاری را مهمتر قلمداد میکنند و معتقدند که اگر ظرفیت های ورودی مدرسه از قبیل منابع مالی ، فیزیکی و پول افزایش یابد میتوان همه تنگناها و مشکلات مدرسه را حل کرد عده دیگری هم براین باورند که گرچه ورودی های سیستم مدرسه و منابع مالی و فیزیکی حایز اهمیت ومؤثر هستند اما باید بیشتر به فرآیند سیستم توجه شود این گروه تدریس، مدیریت، ارزشیابی، محتوی و روشها را بعنوان امکانات نرم افزاری مؤثرتر میدانند .  

باتوجه به آنچه گذشت ضمن تآکید بر روش دیدگاه دوم در مدیریت مدرسه توجه بیشتر را به کیفیت و فرآیند محوری می دهد تآکید می نماییم که در پیشبرد امور و بهبود بخشیدن به مدیریت مدرسه باید به همه موارد، امکانات و روش ها توجه نمود .  

چراکه اگر در مدیریت مدرسه فقط امکانات سخت افزاری مانند ساختمان، حیاط مدرسه، سالن، اتاق ها، وسایل کمک آموزشی، آزمایشگاه و کارگاه و.. را فراهم نماییم اما برنامه مناسب، روش صحیح و محتوای ارزشمند نداشته باشیم هیچ نتیجه و بهرهای نخواهیم برد برعکس هم اگر به فرایند سیستم توجه جدی نماییم اما امکانات سخت افزاری که بعنوان پشتیبانی سیستم مدرسه هستند را تآمین ننماییم چندان در کارخود توفیقی نخواهیم داشت زیرا به عقیده روانشناسان حتی اکسیژن هوا، نور کافی، رنگ وضعیت فیزیکی، شکل و ابعاد کلاس در یادگیری مؤثرند پس نتیجه می گیریم که در اولویت اول داشتن برنامه توجه به روش های تدریس، ارزشیابی مستمر از روش ها و میزان دستیابی به اهداف و تقویت مدیریتی که نتیجهی همهی تلاش ها و اقدامات آن معطوف به رضایت دانش آموزان و توسعهی یادگیری باشد ودرمرحله دوم توجه به پشتیبانی و تأمین امکانات مالی و فیزیکی در بهبود بخشیدن به مدیریت مدرسه مهم وضروری است .

 محورها ی مورد هدف در طرح تعالی مدیریت کیفیت مدار  

 -1 تبیین چشم انداز، رسالت و تدوین برنامه عمل :    

مدیران مدارس متعالی(رهبران آموزشی ) مأموریت و دور نمای مدرسه خود را با مشارکت مؤثر و همفکری دیگر کارکنان از طریق استراتژی متمرکز براهداف سند تحول بنیادین و منافع ذینفعان (کارکنان، دانش آموزان، اولیاء) محقق می سازند. این مدارس در تدوین استراتژی از اطلاعات و شواهد موجود در خصوص شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و.... دانش آموزان و هم چنین گزارشات پیشرفت تحصیلی - تربیتی آنان به عنوان دروندادها به طور گسترده و مناسب استفاده می نمایند و ذینفعان را از ارزش ها، رسالت ها و اهداف مدرسه آگاه می سازند. این رهبران آموزشی دستیابی به اهداف را تسهیل می کنند و درمقاصد خود ثبات دارند و همواره قادر خواهند بود با ترغیب و تشویق کارکنان خود در محیط مدرسه وفاق سازمانی ایجاد نمایند .

 -2 توسعه ی توانمندی ها و مشارکت نیروی انسانی :    

مدیران مدارس متعالی توان کارکنان خود را در سطوح فردی، تیمی و سازمانی مدیریت کرده و ارتقا می بخشند. آن ها عدالت و برابری را ترویج کرده و کارکنان خود را در امور سازمان مشارکت داده و از این طریق آن ها را توانمند می سازند. در این گونه مدارس، با تعامل مؤثر میان مدیر وکارکنان انگیزه و تعهد سازمانی تقویت شده و کارکنان فعالیت های مدرسه را در مسیر بهبود مستمر و تعالی قرار می دهند .  

 -3 استقرار نظام یاددهی - یادگیری :    

در مدارس متعالی تلاش می گردد با مشارکت فعال دانش آموزان و بکارگیری روش های تدریس مؤثر و منعطف ، بهره گیری از فناوری های نوین آموزشی و راهبردهای خلاقانه ، آنان را در فراگیری روش های مسئله یابی و حل مسئله ، درک و فهم مفاهیم درسی و شناسایی ارتباط معنایی آن مفاهیم با زندگی و هم چنین کاربرد آموخته ها در زندگی یاری نمایند .  

 -4 توسعه مشارکت دانش آموزان در اداره ی مدرسه :    

مدارس متعالی باخلق ظرفیت های جدید از طریق مشارکت دانش آموزان در تدوین و اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی، ضمن وسعت بخشی به اندیشه دانش آموزان، بستر های مناسب را برای بروز استعداد ها، تقویت حس مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس ، تلفیق اندیشه و عمل و نیز زمینه های اجتماعی شدن و جامعه پذیری آنان را فراهم می نمایند .  

 -5 محور توسعه ی مشارکت اولیاء و نهادهای اجتماعی در امور مدرسه :  

 مدیران مدارس متعالی به منظور ایجاد زمینه های لازم و ظرفیت سازی مطلوب تلاش می نمایند با مشارکت، هماهنگی و هم فکری میان مربیان ، اولیا و نهادهای اجتماعی زمینه های تربیت و رشد فکری و اخلاقی دانش آموزان را فراهم نمایند .  

 -6 محور مدیریت امور اجرایی و اداری :    

شناسایی ، بکارگیری بهینه و استفاده ی حداکثری از ظرفیت های بالقوه و بالفعل مدرسه، برقراری نظم و ایجاد محیطی آرام و پویا و انجام امور به صورت کارآ و اثربخش .  

 -7 محور فعالیت های مکمل و فوق برنامه :  

 مدارس متعالی به منظور غنی سازی برنامه ها و تعمیق یادگیری در دانش آموزان ، فعالیت های مکمل و فوق برنامه را با توجه به نیازها ، استعدادها و علائق دانش آموزان پیش بینی و اجرا نموده تا ضمن ایجاد فرصت هایی برای کسب تجربه دانش آموزان در درون و بیرون مدرسه ، محیط آموزشی را به محیطی پرنشاط و پویا تبدیل نمایند .  

 -8 محوربرقراری نظام رشد آفرین انگیزشی :    

مدارس متعالی در طراحی نظام یادگیری خویش، چهارچوب هدفمند و برانگیزاننده ی درونی و بیرونی مناسبی را پیش بینی و مستقر می کنند . در این راستا اجزاء و عناصر انسانی ذی نفع اعم از دانش آموزان ، کارکنان و اولیاء ضمن شناسایی هویت سازمانی ، به ارتقاء سطح فکری، علمی و عملی خود می اندیشند و در جهت شکوفایی افزون تر و رقابت همراه با رفاقت، گام های عملی ارزنده ای را بر می دارند. در این نظام، مدرسه با در نظر گرفتن مکانیزم های تشویق و ترغیب درونی و بیرونی رشد انگیزشی ذی نفعان را عالمانه مورد هدف قرار می دهد .  

 فرایند ارزیابی بر اساس چهارچوب معرفی شده :  

 چهارچوب اصلی مجموعه ی حاضر شامل 8 محور وملاک های مورد ارزیابی از فرایند فعالیت های کیفی انجام شده در مدرسه می باشد. با توجه به ضریب اهمیت هریک از ملاکها امتیاز آن تعیین و براساس تعداد بندهای ملاک ها امتیاز نهایی هر محور تعیین شده است . (به طور مثال در محور نمون برگ شماره 1ملاک ها در 7 بند تبیین شده اند و امتیاز نهایی این محور 70 می باشد در صورتی که محور شماره 3 با داشتن تعداد 10 بند ارزیابی دارای 100 امتیازمی باشد). دارای . لازم به ذکر است سقف امتیاز در هر بند 10 امتیاز در نظر گرفته شده است که پس از محاسبه امتیاز دریافتی در هر بند ، درجه ارزشیابی مدرسه در آن ملاک تعین ودر پایان هر محور نیز درجهارزشیابی مدرسه در آن محور تعیین می گردد و پس از اتمام و ارزیابی تمامی محورها و محاسبهی میانگین امتیازات دریافتی از سوی داوران میزان موفقیت و عنوان کسب شده از سوی مدرسه اعلام می گردد .  

 پیشنهادات راهبردی  

 -1 در مدرسه کمیتهی مدیریت کیفیت را تشکیل دهید وسعی نمایید مدیر مدرسه خودشخصا" مدیریت و رهبری این کمیته را به عهده گیرد وضمن استفاده از همه ی معلمان ودانش آموزان در برنامه ریزی ، فرایند نتایج را مرتباًارزیابی نماید .

 -2 مدیر مدرسه ضمن توجه جدی به مدیریت روابط انسانی در اداره ی مدرسه ، سبک مدیریتی خود را برپایه ی مشارکت قرار دهد تا از این طریق در قلب و روح کارکنان ودانش آموزان نفوذ نماید .

 -3 مدیرمدرسه می بایست با مشاهده وبازدید از کارها وتجارب موفق سایر مدیران برتجارب خود بیفزاید وطرح ها والگوهای مناسب مدیران موفق را شناسایی و پس از مطالعه وارزیابی باتوجه به شرایط مدرسه خود بعداز تغییرات لازم اجرا نماید .

 -4 کیفیت بخشی مدرسه، مستلزم تنظیم اهدافی مشخص است که باید در راستای اهداف وزارت آموزش وپرورش (مصوب شورای عالی آموزش وپرورش ) باشد لذا اهداف وزارت آموزش وپرورش بسیار کلی است ومدیران باید برحسب دوره تحصیلی و بانگاه به اهداف کلی ، اهداف اختصاصی وتفصیلی وقابل دست یابی را تدوین کنند .

 -5 برای آموزش کارکنان مدرسه وآشنایی آنها با مدیریت کیفیت دورههای آموزشی لازم برگزار شود وبرای کسانی که در این زمینه پیشقدم هستند وتلاش می کنند جوایزی در نظر گرفته شود .

 -6 باید کارها وفعالیت های خوب وطرح های ارزنده مدرسه درجلسه ای به افراد وگروههای ذیربط ارائه گردد تا از این طریق دیگران با تجارب واندیشه های دیگران آشنا شوند .

 -7 برای ارائه تجارب واندیشه های نو وپیشنهادهای مفید میتوان از وسایلی نظیر اسلاید ، فیلم ، گراف ، ویدئو ،  پروژکتور و .... استفاده نمود .

 -8 کارگروهی را به معلمان آموزش دهید برخوردی باز داشته باشید و جلسات بحث های نظری تشکیل دهید سعی کنید تا از مزایای کارگروهی بهره مند شوید و به جای پاداش دادن به عملکردهای فردی به عملکرد های گروهی پاداش دهید

 -9 شوراهای مدرسه و تشکلات دانشآموزی را تشکیل دهید و با واگذاری مسؤلیتهای مختلف حتی اداره مدرسه وکلاس به دانش آموزان زمینه پرورش حرفه ای آنها را فراهم کنید .

 -10 مدیر مدرسه می بایست به معلمان وکارکنان مدرسه  برای رفتار درست آنها پاداش دهد این کار باعث میشود تا نتایج مثبت بیشتر شود همچنین باید به کارهای برجسته به خلاقیت های کاربردی، به ساده کردن کار، به کیفیتکار، به کارهای تیمی و نهایتاً به کسانی که رفتار مؤثر دارند پاداش داد این پاداش می تواند هم مادی و هم معنوی باشد .

 -11 معلمان می بایست در بهبود فرایند یاددهی – یادگیری فعالیت های آموزشی مدرسه وارتقای شایستگی های حرفه ای معلمان از پژوهش مشارکتی که یکی از اثر بخش ترین نوع پژوهش در حین عمل می باشد استفاده نمایند برای اینکار لازم است آموزش های لازم را به معلمان ارائه داد .

 -12 مدیر مدرسه باید به همان اندازه که به زیردستان (معلمان وکارکنان مدرسه) آزادی عمل میدهد به همان اندازه هم اقتدار خود را به کار گیرد و نظارت لازم را برکار آنها داشته باشد .

 -13 مدیر مدرسه به کارکنان ومعلمان اجازه دهد تا درحوزه محدودیت های تعیین شده توسط او تصمیم گیری وانجام وظیفه نمایند .

 -14 مدیران باید به جای سخت کار کردن، کاغذ بازی و بوروکراسی اداری به زیبا کردن، وهمچنین درست ونرم وروان کارکردن بپردازند .

 -15 مدیران باید از پیشداوری در مورد معلمان، کارکنان و دانش آموزان اجتناب نموده وبه کسی برچسب نزنند و طوری رفتار کنند تا همه افراد در کارها وحل مشکلات همدیگر را یاری کنند .

 -16 در مدارس کیفیت جامع مدیر باید تلاش کند خود رهبر آموزشی باشد و هم مهارت های رهبری را به معلمان خود بیاموزد