چالشهای پیش روی روحانی پس از پیروزی
درشرایطی ایرانیها با اکثریت چشمگیربه دور دوم ریاست روحانی درشرایطی رای دادند که ایران در حساسترین مقطع تاریخ بعد از انقلاب اسلامی 1979 قرار دارد. در حالیکه میانه روها از این پیروزی بعنوان رای مردم ایران درمخالفت با انزوا و عوام گرایی استقبال کرده اند، اما این آغاز چالشهای بزرگتر در اجرای تعهدات روحانی میباشد. در حالیکه منطقه با بحرانهای بیسابقه دست و پنجه نرم میکند و رییس جمهور آمریکا بدنبال آغاز تقابل جدیدی با ایران است، روحانی در یک مبارزه انتخاباتی با حضور شش رقیب از دو جناح میانه رو و اصولگرا، پیروز شد. رقیب اصلی او ابراهیم رییسی 38.5 درصد آرا را کسب کرد که این میزان رای، حاکی از ظرفیت موجود چرخش ایران بسمت دولتی اصولگراست. بعد ازیک رقابت نفس گیر، اکثریت ملت ایران درشرایطی به میانه روی در سیاست داخلی و دیپلماسی درروابط خارجی رای دادند که دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا سیاست تشدید فشار و انزوای ایران را انتخاب کرده است.
رکورد تاریخی مشارکت 42 میلیونی ملت ایران درانتخابات ریاست جمهوری، نقطه قوت دولت جدید روحانی برای حرکت درمسیر درست است. روحانی باید پاسخگوی مطالبات مردم در مورد بهبود شرایط اقتصادی بعد از برجام و تقویت حقوق شهروندی باشد.او برای موفقیت دراین مورد، دردرجه اول نیازمند حمایت مقام معظم رهبری است و دردرجه دوم نیز قدرتهای جهانی و منطقه ای باید به سیاست تعامل او پاسخ متقابل و مناسب بدهند.
* آسیب پذیری روحانی
درجریان مبارزات انتخاباتی، روحانی با وضعیت دوقطبی مواجه شد.درجریان مذاکرات هسته ای، او ازحمایت قاطع مقام معظم رهبری و ملت ایران برخوردار بود.اوتوانست اقتصاد ایران را ازسقوط نجات داده، کشور را از رشد اقتصادی منفی به رشد اقتصادی هفت درصدی رسانده، تورم 40% را به 9% کاهش داده، صادرات نفت را به شرایط ماقبل تحریمها بازگرداند و حدود 12 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی نیزجذب کند.منتهی چالش اصلی او همچنان عدم تامین توقعات بالای مردم دربهبود سریع وضعیت اقتصادی روزمره شان بود که روحانی به دو دلیل قادرنبود: اول دوره کوتاه اجرایی شدن برجام و دلیل دوم هم کارشکنی های آمریکا در اجرای بهینه برجام بود.
واقعیت این بود که حجم زیادی ازتحریمهای غیرهسته ای آمریکا بقوت خود باقی است ضمن اینکه آمریکا بعد از برجام هم تحریمهای غیرهسته ای جدیدی اعمال نمود که مانع تراشی آشکار برای اجرای بهینه برجام بود. لذا مخالفین روحانی هم سیاست خارجی تعاملی او با قدرتهای جهانی و مذاکره به آمریکا را به تمسخرگرفته و آن رانشانه ضعف خواندند.
رییسی، رقیب اصلی، سیاست خارجی روحانی را "ملتمسانه" خواند و صدیقی امام جمعه تهران نیز تفکر میانه روها در سیاست خارجی را بزدلانه و سازشکارانه خواند. هرچند پیروزی قاطع روحانی به معنی "نه" مردم به این اتهامات بود اما واقعیت این است که روحانی باید بتواند بین سیاستهای عملگرایانه درسیاست خارجی و حفظ هویت ایرانیها بالانس برقرارکند. بهمین دلیل هم بعد ازپیروزی او تاکید کرد که او تعامل باجهان را براساس احترام متقابل و منافع ملی دنبال خواهد کرد و درمقابل تحقیر و تهدید خواهد ایستاد.
گرایش روحانی به رفع تنش با رقبای منطقه ای مانند عربستان سعودی، نیز دردوران انتخابات به یک موضوع چالشی تبدیل شد. رییسی سیاستهای عربستان سعودی را امتداد سیاستهای راهبردی آمریکا و عربستان را "غده سرطانی" درمنطقه خواند که بدنبال اختلاف افکنی درجهان اسلام است. این نکته از این جهت مهم است که تا قبل ازاین، ایران تنها اسراییل را "غده سرطانی" درمنطقه میخواند.روحانی دردوران مبارزات انتخاباتی حمله به سفارت عربستان رامحکوم و حتی جهانگیری معاون ایشان، مدعی شد که مجرمین حمله به سفارت سعودی درستاد انتخاباتی رقیب حضوردارند.
سیاستهای تعاملی روحانی شامل مسایل داخلی ازجمله تعامل با اقلیتهای مذهبی هم بود و بهمین جهت عبدالحمید، رهبر اهل سنت ایران نیز ازکاندیداتوری روحانی حمایت نمود. حمایت رهبر اهل سنت ایران از روحانی باید پیام مثبتی به سعودیها و دیگرکشورهای سنی عرب منطقه درمورد ضرورت تعامل با دولت روحانی باشد.
* چالشهای درپیش رو: دمکراسی، ترامپ و عربستان
روحانی درآغاز دوردوم باچالشهای سیاست خارجی مهمی روبروست.درزمانی که ایرانیها به پای صندوقهای رای رفتند، همزمان رهبران عرب جهان اهل سنت درعربستان باترامپ نشست گذاشتند.ترامپ قرارداد فروش 100 میلیارد دلاری فروش اسلحه با عربستان و دهها میلیارد دلار قرارداد فروش اسلحه با سایر کشورهای عرب خلیج فارس رانهایی کرد تا منطقه را بیش ازپیش نظامی کند. وزیر دفاع عربستان اظهار داشته که جنگ را بداخل ایران خواهد کشاند. کشورهای عربی دریک اقدام بیسابقه تصمیم به تشکیل ائتلاف ضد ایرانی بنام "ناتو عربی" را اعلام کرده اند. درجریان سفر ترامپ به عربستان، عادل الجبیر اعلام کرد که دوکشوربرای مقابله با به اصطلاح"سیاستهای تجاوزکارانه ایران" توافق نموده اند. تیلرسون وزیر خارجه آمریکا فروش صدمیلیارد دلاری اسلحه به عربستان را برای مقابله با نفوذ منطقه ای ایران خواند. اوباما معتقد به مشارکت ایران و سعودی درمنطقه بود. اما ترامپ درمسیر افزایش تنش درروابط سعودی با ایران قدم برمیدارد و این مسیری است که به افزایش بی ثباتی منطقه کمک نموده و عربستان را به مقابله با سیاست مصالحه جویانه روحانی، ترغیب خواهد کرد. از طرف دیگر ترکیه بدنبال ایجاد دیوار 160 کیلومتری درمرز باایران است، برجام بخاطر تحریمهای جدید مصوب و دردستور کار کنگره آسیب پذیر شده و شعله های آتش و بی ثباتی درسوریه و عرلق و یمن و افغانستان ادامه دارد.
با این وجود امید وجود دارد. یک نکته کلیدی استثنایی بودن انتخابات و دموکراسی ایران درمنطقه است.ایران اولین انتخابات آزاد خود رادر 100 سال پیش تجربه کرد اما انرژی و ظرفیتهایی که براثر انتخابات اخیر درایران بروز کرده، درمنطقه بی مانند است. شبیه انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران را در انتخاباتهای اخیر درآمریکا و اروپا میتوان مشاهده کرد درحالیکه متحدین عرب منطقه ای آمریکا قبیله ای و فامیلی اداره شده و باایران قابل مقایسه نیستند.
درهرصورت روحانی نیازمند حمایت مقام معظم رهبری ایران است. درمسیر پیش رو، ترامپ مهمترین چالش روحانی است. ترامپ دو راه دارد یا اینکه از سیاستهای تعاملی روحانی استقبال کند و یا اینکه مسیر تخاصم و تنش رادرپیش گیرد. اگرقصد تعامل باایران داشته باشد، پاسخ مناسب ازتهران خواهد شنید. اما اگر سیاست دشمنی و تقابل رادرپیش گیرد، روحانی وملت ایران درمقابل او خواهند ایستاد همانطور که درمقابل تجاوز صدام به خاک ایران ایستادند. روحانی و ترامپ راه طولانی و سختی درپیش رو دارند. فراخوان ترامپ درریاض برای مقابله همه کشورها باایران تکرار یک تجربه شکست خورده است و قطعا درآینده هم شکست خواهد خورد.این مسیر باخت- باخت برای آمریکا،ایران، عربستان و سایر کشورهای منطقه است.
سید حسین موسویان - هافینگتون پست
